Yazar: Ali Haydar Peçe

Rus yazar Mihail Afanasyeviç Bulgakov (1891-1940) Bolşevik ihtilali sırasında yaşamış, döneminin sosyolojik yapısını eleştirel tarzda kaleme almıştır. En bilinen eseri Usta ve Margarita olmakla birlikte Köpek Kalbi, Genç Bir Doktorun Anıları, Beyaz Muhafız ve Morfin gibi önemli kitapların da müellifidir.

Bulgakov’un Köpek Kalbi isimli eseri, biçare sokak köpeği Şarik’in idealist bir Profesör olan Filip Filipoviç ile karşılaşmasını ve geçirdiği tıbbi operasyonla insana dönüşmesini konu edinmektedir. Hikâye bir yönü ile Bolşevik ihtilalinin yaratmaya çalıştığı ideal insanı anlatırken diğer bir yönü ile ihtilale yönelik eleştirilerini dile getirmektedir. Rusya’da yaşanan ihtilal hakkında az da olsa malumat sahibi olmanın, kitabın daha iyi anlaşılabilmesi için faydalı olacağı notu ile kitabın değerlendirmesine geçebiliriz

Bulgakov, Köpek Kalbi’ni iki katman üzerine inşa etmiş gözükmektedir. Yazar, hikâyesinin ilk katmanında Filip Filipoviç’in insana çevirdiği köpekle ihtilalin ulaşmaya çalıştığı idealizmi anlatmaktadır. Fakat Şariğin insan olmasını sağlayan hipofiz bezleri, geçmişi suçlarla dolu olan bir insandan alındığı için operasyon tam anlamı ile başarıya ulaşamamıştır. Şariğin bulunduğu ortamda nezaket dışı davranışlar sergilemesi, kadınlara kaba ve kötü davranması, çeşitli dolandırıcılık yollarına başvurması da bunu göstermektedir. Bulgakov, ihtilalin iyi niyetlerle yapılmış olsa da ihtilalin amacı olan ideal insan yetiştirme düşüncesine Rus halkının hazır olmadığını ortaya koymaktadır. Bulgakov, hikayesinin sonunda da devrimin kalıcı olamayacağına dair bir anlatım sergilemiştir. Tarihsel sürece bakıldığında yazarın öngörüsünün doğru çıktığını söylemek mümkündür.

Hikâyenin ikinci katmanı ise ihtilalin Profesör Filip Filipoviç’in hayatında gerçekleştirdiği değişime ve ihtilal sonrası yaşanan olumsuzluklara odaklanmaktadır. Sosyalizmin getirdiği eşitlik anlayışı teoride hoş gözükse de pratikte üst tabakadaki insanların kazanımlarını kaybetmesine sebep olmuştur. Kitapta bu durum, dünyaca ünlü bir cerrahın yoldaşlarının rahatı için evinin bazı bölümlerini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya kalma şeklinde aktarılmıştır. İnsanların asıl işlerini bırakıp evlerde marş söylemeleri, bürokrasinin artması ve işleyen düzenin bozulması eleştirilen diğer olumsuzluklardır.

Bulgakov’un Tıp Fakültesi mezunu olması da kitapta kendisini hissettirmektedir. Özellikle Şarik’e yapılan ameliyatın ayrıntılı anlatımı okuyucuya ameliyathanede bulunma hissi yaşatabilir. Ameliyat esnasındaki ilginç ayrıntılardan biri de kafatası içinde bulunan bir kemiğe Türk Eyeri ismi verilmesidir.Köpek Kalbi’ni İş Bankası Yayınlarından çıkan Mustafa Kemal Yılmaz çevirisinden okuduk. Yılmaz’ın Rus dili ve kültürüne hakimiyetinin çevirinin başarısına etkisi kendini belli etmektedir. Kitabın ayrıntılarının yer aldığı bir blog sayfası da bulunan çevirmenin, Rus kültürü ile ilgili yaptığı değerlendirmeler bu kültüre ilgi duyanlar için bizce önemlidir.

Köpek Kalbi’nin beyazperdeye aktarılan uyarlamasından da bahsetmemiz gerekir. 1988 Rus yapımı olan filmin, dönemin şartları göz önüne alındığında çok başarılı olduğu söylenebilir. Filmin özellikle kitabın içeriğine sadık kalınarak yapılmış olması oyunculuklarla birlikte ön plana çıkmaktadır.

https://www.imdb.com/title/tt0096126/

Görsel kaynağı: https://www.artstation.com/artwork/qbR5n