Şüphesiz Malcolm X’in, ulusal ve uluslararası alanda tanınmış ismini dünyanın birçok yerinde halen hayırla anılmasına vesile kılan tarafı hayatındaki ilkeli duruşudur. Yıllar boyunca inandığı ilkeleri sonuna kadar savunmuş ve yanlış olduğunu anladığı zaman ise edindiği o yeni ve doğru ilkeyi hemen hayatının merkezine koymuş bir kişiliğe sahipti.

1925 yılında Amerika’nın orta eyaletlerinden biri olan Nebraska’da Siyahi Hıritistiyan aktivist bir ailenin çocuğu olarak Malcolm Little ismiyle dünyaya geldi. Malcolm, beyaz Amerikalılar tarafından ırkçı ayrımcılığa çocukluk yıllarından itibaren maruz kalmaya başlamıştır. Hayatındaki en çarpıcı örnek ise babasının aktivist olması sebebiyle evlerinin yakılması, akabinde göçe zorlanmaları ve daha sonraki yıllarda ise babasının Malcolm 5 yaşında iken öldürülmesidir. Bu zor yaşantılar içinde annesi de sinir hastası olmuş ve akıl hastanesine yatmak mecburiyetinde kalmıştır. Görüldüğü üzere Malcolm X, düzenli bir aile hayatı olmasını bir kenara bırakın babasız ve sonrasında annesiz bir yaşam sürmek zorunda bırakılmıştır. Irkçılığı aile hayatıyla ödemiş ve tabiri caizse bu ırkçılığın getirdiği sonuçları iliklerine kadar hissetmiştir. Hayatındaki bu olumsuzluklar sebebiyle doğal olarak ilerideki tavrı ve düşünce yapısı çizilmeye başlamıştı.

Okul yıllarında Malcolm X’in en büyük arzusu avukat olmaktı. Onun bu arzusu bile bizlere ileriki yaşantısı hakkında fikir vermektedir. Avukat olma arzusu doğrultusunda düşünecek olursak onun etkili konuşma ve ikna edici bir kabiliyete sahip olduğu küçük yaşlarından itibaren belli idi. Okul yıllarında da ırkçılığa maruz kalmıştır ve hatta bu döneme ilişkin hiç unutamadığı bir hatırası da bulunmaktadır. Öğretmeni Malcolm’un avukat olmak istediğini duyunca, kendisine elleri uzun olduğu için marangozluk yapabileceğini söylemiş, avukatlık gibi beyaz yaka denilen prestijli bir meslek sahip olmasının yollarına dair rehberlik etme gibi bir niyetinin hiç olmadığından bahsetmiştir. Düzenli bir aile hayatının olmaması ve çevre faktörünün de etkisiyle Malcolm 15 yaşında okulu terk etti ve Boston’a (Harvard ve MIT gibi prestijli üniversitelerin bulunduğu şehir) giderek orada sokak ortamıyla tanışmış oldu. Bundan sonra Malcolm kendini bir suç işleyenler toplumunun ortasında buldu. Kolay para kazanma yöntemi olan uyuşturucu satıcılığından tutun da hırsızlık gibi birçok sokak suçuna karıştı. Bunun sonucunda da 19 yaşındayken bir hırsızlık olayından dolayı kendini hapiste buldu.

İşte tam bu sırada hayatındaki ilk dönüşümünü yaşayacaktı. Hızlı bir hayata sahip olan Malcolm bu hapis yıllarında ilk defa düşünme fırsatına sahip oldu. Düşünmekten başka yapacak bir şey de yoktu zaten. Hapishanenin kitaplarıyla bu yıllarda tanışmaya başladı. Böylelikle kendini geliştirme fırsatına sahip oldu. Özellikle konuşma sanatı üzerine birçok eser okuduğu kayıtlara geçmiştir. Hayatı boyunca hiçbir dönem oturup düşünme fırsatına sahip olmayan Malcolm, bu zorunlu hapis vasıtasıyla tefekküre fırsat bulmuştur. Bu da kendi isteğiyle değil, bilakis dış bir faktör olan hapishane ile olmuştur.

Bu yıllarda Elijah Muhammed ve takipçileri hapishane hapishane dolaşarak kendi anlayışlarındaki İslam’ı anlatmaya koyulmuşlardı. Birçok mahkumun da dikkatlerini çekmeyi başarmışlardı. Malcolm X’in kardeşi Reginald, Elijah Muhammed’den bahsetmeye başlamıştı ve Malcolm’ün hayatındaki o birinci önemli dönüm noktası olan İslam’la tanışması kardeşinin sayesinde oldu. Elijah Muhammed ile yüz yüze tanışmasa da İslam’ı kabul eden Malcolm X hapishaneden birçok mektup yazarak Elijah Muhammed ile iletişime geçmiştir. Böylelikle Malcolm Elijah Muhammed’in dikkatini çekmeyi başarmıştır. Bu mektuplar sayesinde o suç işleyen Malcolm gitmiş, yerine dindar Malcolm gelmiş oldu. Bu yeni öğretiler ile, sigarayı bırakmış, domuz etini hayatından silip atmış, evlilik dışı cinsel ilişkiden ve tabiri caizse sosyal çevre tarafından ve toplumca ahlaki kabul edilmeyen bütün huylardan tamamıyla arınmış bir Malcolm doğdu. Model bir mahkum olan Malcolm, 6 yıllık bu süreçten sonra başka biri olarak hapishaneden çıktı. 27 yaşında kurtulduğu hapisten sonra ilk işi, hayatındaki değişime sebep olan Elijah Muhammed’i ziyaret etmek olacaktı. 1952 yılında tanışmak için gittiği Şikago’da düzenlenen konferans esnasında Malcolm sadece lideriyle tanışmakla kalmayıp o gün hayatı boyunca anılacağı o meşhur X mahlasını da almış oldu. Bu tarihten sonra meşhur olmaya başlayan Malcolm, “Malcolm X” olarak anılmaya başlamıştı. Sahip olduğu etkili konuşma sayesinde X mahlasını Amerika’nın her bir tarafına duyurmuştu. Günümüzde dahi birçok siyahi Müslüman tarafından X mahlasının kullanımı oldukça yaygındır. NOI toplumundaki yükselişi hızla gerçekleşen Malcolm X önce minister (vaiz), sonrasında ise etkili konuşması sebebiyle cemaatin ikinci şahsı olarak niteleyebileceğimiz NOI sözcüsü olmuştur. NOI adına konuşmalarını bu aşamadan sonra yapmaya başlamış, gazetelerde ve bütün bir Amerikan toplumu nezdinde adından söz ettirmeye başlamıştır. Bir nevi NOI’nin yüzü olmayı başaran Malcolm’un bu aktifliği ve baskın karakteri, iddialara göre daha sonraları Elijah Muhammed tarafından bu görevden azline mâl olacaktır. Ancak şunu hatırdan çıkarmamak gerekir ki Malcolm hiçbir zaman liderinin öğretilerine karşı gelmedi ve liderinin önüne geçme gibi bir niyeti olmadı.

NOI’de en etkin ikinci kişi olması nedeniyle Malcolm’ün popülerliği günden güne artmıştır. 1960’lı yıllarda NOI’nin yayınladığı gazetenin günlük tirajının 600 bini bulduğu düşünüldüğünde cemaatin sürekli artan ekonomik ve insani gücü Malcolm’e büyük bir idari sorumluluk da yüklemekteydi. Maddi ve manevi bütün bu güçlü konumuna rağmen Malcolm, kendi adına hiçbir varlığı olmadan vefat etmiştir. Öyle ki çocuklarına bir ev dahi bırakamamıştır. Bu özelliğinden dolayı, NOI muhalifleri hiçbir açığını bulup Malcolm X’i zayıf duruma düşürememişlerdir.

Malcolm X’in hayatındaki ikinci dönüm noktası hacc ziyareti olacaktır. Onun, Sünni İslâm ile tanışması ve vefatından sonraki NOI’nin dahi zihniyetinde bu yönde değişikliklere neden olması bu dönüm noktası ile ilgilidir. Bir sonraki yazımızda bunları ele almaya çalışacağız.