Gariplerin Kitabı,
Ian DALLAS (Abdulkadir es-Sûfî),
Tercüme: İsmet ÖZEL,
Şule Yayınları,
İstanbul 1999

“Kitapları kullanıyorsun.
Ama bilgi sahibi değilsin.
Şimdi bilgiyi bulacaksın.
Seni onun yakınına kadar götüreceğim.
Senin aradığını içeren bir kitap var.
Adı Gariplerin Kitabı.
İçinde bu dünyada ve sonrasında bilmek istediğin her şey var.” (s.66)

Ian Dallas 1930 yılında İskoçyalı bir ailenin çocuğu olarak Ayr’da doğdu. Ayr Akademisi, Kraliyet Dramatik Sanatlar Akademisi (K.D.S.A.) ve Londra Üniversitesi’nde eğitimini tamamladı ve bu esnada Elizabeth dönemi sosyal tarihi üzerine eğitim aldı. Oyunları pek çok kere sahnelendi, oyunları ve uyarlamaları ile BBC’nin dikkatini çekmeyi başardı, “Jane Eyre” ve “Gurur Dünyası (Vanity Fair)” uyarlamaları ile Constance Cox’la beraber ilk defa BBC TV klasiklerini başlatan isim oldu. Pek çok proje yanında 1963 yılında Federico Fellini’nin en önemli yapıtlarından biri kabul edilen “8 ½”  filminde oynadı. Güney Avrupa’ya, özellikle Yunanistan, İtalya ve Fransa’ya pek çok seyahat yaptı. Senarist ve oyuncu olarak pek çok tecrübeden sonra Londra’da bir üniversite kütüphanesi arşiv biriminde çalışmaya başlar.
Dallas’ın otobiyografik romanı da hayatının bu evresi ile başlar. “Son” isimli kısa ve vurucu bir pasajı “I.Memurun Güncesi” , “II. Dükay’ın Defteri” ve “Davranış Notları” bölümleri takip eder. Kütüphanede seleflerinin konu alındığı bu bölümler ile içinde yaşadığı maddi dünya, bilgi edinme aygıtları ve felsefesi ile kendi arayışının nüvesini de oluşturan sorular ve sorunlar “entellektüel çevresi” toplumdaki prototipler üzerinden tasvir edilir ve kimileri için sıkıcı gelebilecek bu bölümleri ile okuyucu serüvene hazırlanır.
“Bir Çinli Bilim Adamının Mektubu (M.S. 1270)” isimli bölümde Lao Tzu’ya uzanan kadîm Çin bilgeliği örneğinde yüzyıllar, sosyal ve kültürel çevreler değişse de toplumlardaki hakikatten uzaklaşma ve yozlaşmanın temel ilkelerinin ve sonuçlarının pek değişmemesi örneği edebi açıdan da pek lezzetli bir metin ile işlenir.
Takip eden “Şeyh Seyyid Ebu’l-Hasen eş-Şâzelî’nin Bir Müridinden Mektub (Takriben M.S. 1240)” isimli bölümde, Çinli bilgenin tecrübesi ile hemen hemen aynı dönemde, Ian Dallas’ın da daha sonra intisab edeceği yolun kurucusu olan Şeyh Şazelî’nin tecrübesi üzerinden manevi ve ruhî tekâmülün evrelerine ve ilkelerine işaret eden bir mektup yer alır.
Kitabın ikinci yarısına tekabül eden “III. Memurun Güncesinin Devamı” kısmında ise, Dallas kendi hikayesine döner. İçindeki boşluk ve kendine yetmezlik, arayış onu görevinden izin ile ayrılarak Mağrib’e sürüklemiş ve burada, Fez’de, Karaviyyûn Camii’nde İslam’ı kabul ederek Abdulkadir ismini almıştır. Ancak manevi serüveni de işte burada başlamıştır buna göre. Bir şeyhe duyduğu ihtiyaç, içinde yetişip büyüdüğü modern toplumdan çok uzakta, apayrı bir dünyada “arayış”ında tecrübeleri, Şazelî-Darkavî şeyhi, Şeyh Muhammed İbn el-Habib’in onu bulması ve zaviyedeki manevi tecrübeleri; modern yüzyılda, yanı başımızda yaşanmaları bakımından da oldukça ilgi çekici ve her okuyucunun kendi payına bir şeyler bulabileceği pek çok hikmeti havidir.

Eser, Abdulkadir es-Sûfî’nin, şeyhinin izni ve yönlendirmesi ile İngiltere’ye döndüğü 1970 yılına kadarki kısmı ele alır ve bölümü takip eden, kitabın ismine de ilham kaynağı olan bir hadis-i şerif ile son bulur. Abdulkadir es-Sûfî’nin yolculuğu burada son bulmaz, Şeyh’inin vefatı sonrası Libya’da Şeyh Muhammed Faytûrî’ye de intisab eder, seyr-i sülûküne burada devam eder ve şeyhinden icazet alır. İngiltere’deki tamamen kendi içinde bir sosyal hayat ve ekonomik sistemi tecrübe ettikleri “İslam Sitesi”, ardından Granada’da müritleri ile tecrübeleri ve yaklaşık son on yıldır Güney Afrika’da, Cape Town’da “Cuma Mescidi”ndeki faaliyetleri, bu dönemlerde pek çok aktüel konudaki konferans, makale ve kitapları ayrı ayrı inceleme konusu olabilecek hacme ve muhtevaya sahiptir ve bu yazının sınırlarını aşar.

1972 yılında İngiltere ve A.B.D.’de eş zamanlı olarak “The Book of Strangers” ismiyle yayınlanan kitabı, 1979 yılında İsmet Özel tercümesi ile Yeryüzü Yayınları tarafından yayınlanmış ve kısa süre sonra ikinci baskısını yapmıştır. Daha sonra sırasıyla İklim Yayınları, Mavi Yayıncılık tarafından basılmış ve 1999 yılından birkaç yıl öncesine kadar Şule Yayınları tarafından 14 baskısı yapılmıştır. İsmet Özel kitapları Tiyo Yayıncılık tarafından basılmaya başladıktan sonra diğer İsmet Özel tercümeleri gibi Şule Yayınları tarafından yayınlanması son bulmuştur ve maalesef birkaç yıldır yeni baskısı bulunmamaktadır. Umarız yakın zamanda bu kitaba yakışır yeni baskıları okuyucu ile buluşur.

Kitaba dair son sözü, merhum Cahit Zarifoğlu söylesin:

“..Biteceğinden korkarak okuduğumuz kitaplar vardır. Ian Dallas’ın romanı bunlardan biri işte. Hem bitecek diye korkarak hem de onunla birlikte bizi bürüyen merakla koşarak, bir garip iti çeki arasında okudum Gariplerin Kitabı’nı. Hayatında hiçbir roman okumamış, hatta roman okumayı bir tür densizlik bellemiş olanlara bile tavsiye ettim.” (bkz. Cahit Zarifoğlu, Zengin Hayaller Peşinde, Beyan Yayınları, İstanbul 1999, sayfa 91 vd.)

TADIMLIK

• Bu yolun bütün patikaları şimdi artık “kalbim” olduğunu anladığım şey üzerinde bulunuyordu. (s.26)
• Neredeysen oradan başla. Sana gerekli olan her şey evinde var. (s.26)
• Hayat onlar için bir bir muamma ve bir mücadele alanıdır ve ölüm tesadüfî bir sondur. Bunun hiç ama hiçbir istisnası yoktur. Hepsini tanıdım onların, eğer bir teki hayatı tatmış olsaydı, ona katılır, onunla kalır, şöleni paylaşırdım onunla. ( s. 38)
• Benim için buraları terk edişimin sebebini senin anlaman önemlidir, üstelik bildiklerini ötekilere açıklamaya çalışmaman da gerekir. Bir yararı olmaz, sana da acı verir. (s.39)
• “İslam bu değil” dedi. Benim toplumsal kötülük olarak sıralamaya çalıştığım şeyleri bir çırpıda boşa çıkardı. “İslam’ı çarşıda yan gelip yatarak bulamazsın. Müslüman… Böyle birine az, pek az rastlanır.” (s.73)
• Kalp insanın gerçek doğası ve gerçekliğin doğasını deneyimlediği bir yeteneğidir. (s.131)

Bu slayt gösterisi için JavaScript gerekir.