Işk imiş her ne var alemde

İlim bir kîl u kâl imiş ancak

Dizeleri az söz ile çok mana ifade ediyor gerçekten. Bu dizelerin derinlikli bir tahlini İhsan Fazlıoğlu Hocanın kitabında bulmak mümkün. Fakirin çok istifade ettiği bir kitap olmuştu.

Yakın zamanlarda bu dizelerle ilgili zihnime doğan bir inceliği paylaşmak istedim: Bana öyle geliyor ki “ışk”, her şeyin varlığı ile ilgili bir alana referansta bulunuyor. Felsefi tabirle ontolojik alana… Bu alan ise kendinden başka her şeye temel oluşturan bir alandır. Mesela bir şeyin varlığından bahsedemeden, hiçbir şeyinden bahsedemeyiz. Her şeyden önce onun var olması gerekir. Ne zaman ki var olur, ona başka vasıflar ekleyebiliriz. Hatta sırf bu bahsettiğim durumdan ötürüdür ki var olmaktan daha kapsayıcı hiçbir vasıftan bahsedilemez. Bunu şuradan anlayabiliriz: varlığı açıklamaya çalıştığımız her şey, varlığın bir parçasıdır esasında. Örneğin bir şeyin güzelliğinden bahsetmek istesek, onun varlığının güzelliğini söylemiş oluruz. Her vasfın, her yüklemin, altında gizlenmiş bir varoluş vardır. O yüzden varlık her şeyden önceliklidir. Varlıkla ilgili olan da her şeyin üstündedir dolayısıyla. Işk da bu yüzden ilimden öncelikli oluyor. Zira ilim, bir şeyin varlığından sonra söz konusu olabilecek bir alana referansta bulunur: onun bilinebilmesi. Bir şey var olmadan bilinemez. Önce var olmalı ki biz, onu nasıl bilebileceğimizden bahsedebilelim. Felsefi tabirle bu alan da epistemoloji olmaktadır. Biz öncelikle bir şeyin var mı yok mu olduğunu sorarız, sonra onu bilip bilmediğimizi araştırabiliriz. O nedenle bilmek ile ilgili olan “ilim”, varlık ile ilgili olan “ışk”tan rütbe itibarıyla sonra gelir.

Merhum Fuzûlî de ilmin, haşa değersiz olduğunu ifade etmek için değil, ışka nazaran ikincil bir konumda olduğunu belirtmek için işbu dizeleri söylemiş. Ne de güzel söylemiş… Aşk olsun…